مهر از چرخش نگاه به كودكان كار و خیابان گزارش می دهد
كارگاه های بهره كشی از كودكان در كدام نقاط پایتخت هستند؟
مسیرساز: نگاه به كودكان كار و خیابان تغییر كرده و دیگر كمتر كسی آنها را بخشی از باندهای بزهكاری می دانند كه باید از سطح شهر محو شوند. در پژوهش یك نهاد مطالعاتی تمام چالش این كودكان شناسایی شده است.
به گزارش مسیرساز به نقل از مهر، سال قبل همین روزها بود كه طرح جمع آوری كودكان كار و خیابان عنوان شد، طرحی پرحاشیه كه سرانجام بعد از فشارهای نهادهای مردمی متوقف گردید. به نظر می آید نگاه مدیران شهری در این مدت از حذف این كودكان از سطح خیابان به ساماندهی آنها تغییر كرده است.در پژوهشی كه اخیرا یك نهاد مطالعاتی شهری با مبحث سیاست گذاری در مورد ساماندهی كودكان كار و خیابان انجام داده، پیشنهاداتی برای معنادار كردن و هویت مندی كار در خیابان برای كودكان مطرح گردیده است. سالانه ۱۲۰ میلیون كودك وارد بازار كار می شوند بر مبنای آمار سازمان جهانی كار سالانه ۲۵۰ میلیون كودك ۵ تا ۱۴ ساله در جهان از كودكی محروم می شوند. طبق این آمار ۱۲۰ میلیون نفر از آنها وارد بازار كار شده و مشغول به كار تمام وقت می شوند.۶۱ درصد این كودكان در آسیا، ۳۲ درصد در آفریقا و ۷ درصد در آمریكای لاتین زندگی می كنند. همه كودكان كار در خیابان نیستند / كارگاه های كودكان كار در كدام مناطق تهران است تمام كودكانی كه مجبورند به جای كودكی كار كنند در خیابان های شهر نیستند، بعضی از آنها در كارگاه های زیر زمینی و كارگاه های كوچك فعالیت می نمایند، مكان هایی كه از چشم عابران هر روزه خیابان پنهان است. این كارگاه های غیررسمی كوچك بیشتر در محلات قدیمی در حال فعالیتند در تهران مانند مناطق شوش، دروازه غار، امامزاده یحیی، حوالی بازار و... انبارهای كوچك و پنهان وجود دارد كه محل اصلی كودكان كار است اغلب این كارگاه های كوچك و انبارها كه در ساختمان ها و واحدهای مسكونی قدیمی بوجود آمده اند روزانه تعداد زیادی دختران و پسران كم سن و سال را بعنوان كارگر به كار می گیرند. عمده فعالیت این كارگاه ها بر دوش كودكان است. همانطور كه شناسایی دقیق این كارگاه ها امكان پذیر نیست وضعیت كارگران كوچك این كارگاه ها كه اغلب در این شرایط ناامن و نامناسبی به سر می برند از چشم ها به دور میمانند. یكی از موارد مهم توجه در سیاست های مربوط به ساماندهی كودكان كار و خیابان این است كه مشخص شود سیاست ساماندهی بر كدام گروه از كودكان كار استوار است. آیا همه كودكان شاغل در مناطق شهری مشمول برنامه های ساماندهی قرار می گیرند یا اقدامات و برنامه ها صرفا بر كودكانی متمركز خواهد بود كه در خیابان هستند؟
كدام قانون به افزایش كودكان كار كمك كرد ؟ در اواخر دهه ۷۰ قانونی به تصویب مجلس رسید كه در تغییر سرنوشت اقشار صدمه پذیر جامعه بسیار موثر بود. قانون معافیت و خروج كارگاه های زیر ۱۰ نفر از شمول قانون كار كه از آن زمان تا امروز نظارت بر كارگاه های كوچك شهری به كلی متوقف گردید و از این رو خیلی از كارگاه های كوچك به علت این عدم نظارت به حیات خود ادامه داده و روز به روز رشد بیشتری كردند. اما زمینه مهم خروج كودكان از نظام آموزشی و سپرده شدن آنها به این كارگاه های خانوادگی و كوچك فراهم كردند، دختران و پسران كوچكی كه در سنین مدرسه و حتی در سنین زیر مدرسه بعنوان مهمترین نیروهای كار این كارگاه های شهری هستند. نگاه قدیمی به كودكان كارو خیابان اما همه كودكان كار در این كارگاه های كوچك نیستند، بعضی از این كودكان در خیابان ها مشغول كسب درآمد هستند با این وجود به كودكی، كودك خیابان گفته می گردد كه به علت رها شدگی و به دست آوردن پول در فضای عمومی شهر اعم از كوچه و خیابان، چهارراه، بازار و پارك حضور و فعالیت دارند امتیاز این كودكان نسبت به كودكانی كه در شرایط دیگر كار می كنند به صورت عموم قابلیت دیده شدن است. در تحقیقات انجام شده توسط مركزمطالعات و برنامه ریزی شهرتهران، مشخص شده است برخورد شهروندان با كودكان دست فروش و رها شده در خیابان ابتدا بر مبنای ذهنیت تولید شده در دهه ۶۰ بوده است، تصور اینكه كودكان وابسته به باندهای بزهكار و سودجو هستند واین نگاه مانع همدلی و جلب توجه به آنها شده است، تصوری كه هنوز كم و بیش ادامه دارد. اما به مرور با توجه نهادهای عمومی و دولتی به كودكان كار و خیابان برخی از فعالان اجتماعی آرام آرام آغاز به برقراری ارتباط با این كودكان كردند و سپس به فكر تشكل های حمایتی جهت كمك به این كودكان و خانواده هایشان افتادند. تغییر نگاه به كودكان كار و خیابان /نقش مهم كودكان كار در افتصاد خانواده های فقیر امروزه در سال های پایانی دهه ۹۰ نگرش تعلق كودكان كار و خیابان و باندهای خطرناك و دیدن آنان بعنوان قربانیان گروه های مجرم سازمان یافته رفته رفته در حال تغییر است. با گسترش فقر عمومی، تورم، بیكاری، اعتیاد و ازدیاد اقشار صدمه پذیر و... در جامعه متاسفانه باید پذیرفت كه كودكان بعنوان یك نیروی كار مهم در اقتصاد خانواده های فقیر و صدمه دیده در حال ایفای نقش هستند. آنها به علت نزول توان اقتصادی خانواده از مدرسه رفتن بازمی مانند و در كارگاه های كوچك بازارها و مراكز تجاری بعنوان پادو، باربر و دستفروشی اقلام كوچك و متكدی مشغول به فعالیت هستند. باندهای خطرناك كودكان كار را هدایت نمی كنند این مطالعات نشان داده است كه برخلاف تصور عموم كودكان كار و خیابان از جانب باندهای خطرناك كنترل و مدیریت نمی شوند و كاملا با خانواده های خود در ارتباط هستند اغلب خانواده های این كودكان در وضعیت معیشتی زیر خط فقر به سر برده درآمد ثابتی ندارند و خانواده این كودكان بالای ۵ نفر هستند و در خانه های كوچك و حتی در یك اتاق بسیار نامناسب با سرویس بهداشتی مشترك با سایر همسایگان زندگی می كنند. درد همیشگی بی هویتی تعداد زیادی از كودكان كار و خیابان فاقد شناسنامه هستند، آشفتگی روابط خانوادگی و روابط جنسی خارج از خانواده، زندگی كردن با یكی از والدین، بی توجهی و بی مسئولیتی والدین، اعتیاد پدر یا مادر یا هر دو و مهاجرت و... سبب شده تا بخشی از این كودكان فاقد اوراق هویتی بوده و وضعیت بیمه و تحصیل آنها در آینده دچار مخاطرات جدی باشد. كودكان افغان مانند والدین خود اغلب فاقد برگه هویتی هستند و دائما در حال تهدید نیروهای امنیتی و بلاتكلیفی به سر می برند.
چالش بی سوادی و سوءاستفاده مالی این كودكان فاقد سواد حتی در سطوح ابتدایی و خواندن و نوشتن هستنداز نگاه این كودكان پلیس برای آنها همیشه یك دشمن است كه باید از دست انها فرار كرد و درك اینكه پلیس می تواند در مواقع ضرورت به آنها كمك نماید را ندارند، آنان تصور محدودی از میزان و ترتیب اعداد دارند و تا میزان مشخصی از پول را می توانند بشمارند و این مشكل سبب می گردد مورد سوءاستفاده افراد سودجو قرار گیرند.این كودكان معمولا هیچ تصوری از مفهوم پس انداز و روش های پس انداز ندارند كه این مورد احتمال سوءاستفاده را بالا می برد. كودكان خیابان ریتم خیابان را می شناسند مسواك زدن، كوتاه كردن مو و ناخن، پوشیدن و یا تعویض لباس زیر و... برای آنها مفهوم لزوم را ندارد، مهمترین مهارت زندگی و روزمره كه در كودكان خیابان بسیار قوی است شناخت خیابان، حوادث و به صورت كلی شناخت ریتم روزمره خیابان است. آنها به تجربه می دانند در كدام قسمت هایی از شهر كنترل كمتری بر دستفروشی وجود دارد و چه ساعتی از روز در كدام قسمت از شهر شلوغ تر است. همینطور این كودكان به علت سر و كار داشتن با پیچیدگی های زندگی روزمره در خیابان، از هوش موقعیت بسیار قوی برخوردار می باشند كه سبب می گردد از دست مزاحمان شناخته شده خود مانند ماموران مترو و شهرداری فرار كنند. رشد جسمی و روانی ۲ سال و ۴ ماه عقب تر از كودكان معمولی نتایج این پژوهش نشان داده است این كودكان از نظر تحول یافتگی كلی و هم رشد جسمی و روانی نسبت به همسالان خود تاخیر دارند و بر مبنای برخی تحقیقات رقمی حدود دو سال و چهار ماه نسبت به همسالان خود دچار عقب ماندگی در این موارد هستند. شایع ترین بیماری های كودكان كار/ سوتغدیه و عفونت های روده ای طبق گزارش سازمان بهزیستی شایع ترین بیماری جسمی كودكان كار و خیابان بیماری های پوستی و انگلی است. حدودا ۲۵ درصد آنها دچار سوءتغذیه هستند. حدود ۱۲ درصد آنان سابقه صدمه ناشی از كو دك آزاری را داشتند. تحقیقی در جنوب تهران نشان داده است كه ۶۶ درصد از كودكان خیابان به بیماری عفونت های انگلی روده، ۱۰ درصد عفونت های ادراری، ۹۶ درصد به پوسیدگی دندان و بیماری های لثه و ۲۴ درصد به عفونت های پوستی مبتلا هستند. افسردگی درد مشترك كودكان كار و خیابان بر مبنای كار میدانی انجام شده در این پژوهش از ۸۷ كودك خیابانی مورد مطالعه كه میانگین سنی شان ۱۱ سال بود ۱۶.۱ درصد به كودكان مورد مطالعه مصرف سیگار و ۹.۱ درصد كودكان مصرف مواد مخدر داشته اند. ضمن اینكه افكار خودكشی در ۵.۷ درصد كودكان به اثبات رسیده، ۱۰.۵ درصد كودكان دچار افسردگی بوده، ۱۰.۵ درصد هم قبلا افسردگی داشته اند و در مجموع ۶۱.۴ درصد از كودكان افسردگی داشته اند. در این میان ۱۳.۲ درصد مبتلا به افسردگی سیگار و ۷.۵ درصد آنها مواد مخدر مصرف می كردند و در مجموع ۲۱ درصد از كودكان مورد مطالعه و ۱۵ درصد از كودكان مبتلا به افسردگی مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته بودند. كار كودك نتیجه سلسله ای از عوامل اقتصادی و اجتماعی است كه تا زمانی كه این عوامل تخفیف نیابد هدف محو كار كودك دور از دسترس و غیرواقعی خواهد بود. این نگاه سیاست ها و اقدامات ساماندهی در سطح شهر را به نفع كودكان كار و خیابان را توجیه پذیر می سازد. برپایه این پژوهش كودكان كار را نباید از خیابان حذف و نه محو كرد بلكه باید حضور كودكان كار در خیابان را ساماندهی كرد. امن كردن خیابان، آشتی كودكان با خیابان، استفاده از ظرفیت خیابان برای آموزش كودكان كار در زمره بهترین جهت گیری های ساماندهی خواهد بود. كودكان كار و خیابان را محو نكنید پژوهشگران این گزارش عنوان كرده اند: شهرداری بعنوان نهاد عمومی كه بی واسطه ترین نهادی است كه با پدیده كودكان كار و خیابان به صورت روزمره سر و كار دارد، می بایست جهت گیری سیاست های خویش را از میان دو جهت گیری «حذف كودكان از خیابان» و «معنادار كردن و هویت مندی كار خیابان برای كودكان» انتخاب نماید. در جهت گیری اول هم خیابان برای كودكان تهدید است و هم كودكان برای خیابان تهدید قلمداد می گردد. چون كه این كودكان در شرایط فعلی چهره خیابان های شهر را مخدوش می كنند. عاملان رواج صدمه های اجتماعی هستند و وقتی بزرگتر شوند به علت تجربه كودكی هیچ تضمینی وجود ندارد كه از در صلح و آشتی با شهر درآیند و لاجرم به بزهكاران آینده تبدیل خواهند شد. راهكار این نگاه تولید فشار روزمره، جمع آوری، تولید كمپ های نگهداری، پیدا كردن سرپرست های ممكن، سپردن به مدارس شبانه روزی و بهزیستی است كه به نظر می رسد چنین راهكارهایی به شدت ناعادلانه است و امكان موفقیت آنها هم محدود است اما در جهت گیری دیگر می توان فرض كرد كه زندگی بچه ها به خیابان وابسته است.نگاهی كه به نظر می رسید سبب شد طرح ناموفق جمع آوری كودكان كار از سطح شهر را دنبال كند. حسین مهاجر كارشناس حوزه صدمه های اجتماعی در نقد این نگاه به مهر می گوید: برای حل مشكل كودكان كار باید زمینه حضور آنها بعنوان نیروی كار ریشه یابی شود و تا زمانی كه این ریشه ها برطرف نشود نمی توانیم معضل كودكان كار را برطرف نماییم. باید به این نكته توجه داشت كه ورود به صدمه های اجتماعی با طرح های ضربتی و بگیر و ببندها تبعات جبران ناپذیری دارد. به قول وی، تولید پدیده كودكان كار نتیجه فقر اقتصادی، فقر فرهنگی و فقر آموزشی و حاصل مهاجرت های الزامی و بی رویه و حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ است. اگر برنامه ای برای توانمندسازی خانواده ها نداشته باشیم و اگر به كیفیت زندگی مردم در روستاهای كوچك توجه نكنیم باز هم به استمرار شاهد كوچ خانواده های بی بضاعت خواهیم بود. در واقع خانواده كودكان كار توان پشتیبانی از كودكان خویش را ندارند و می توان گفت در صورتیكه متولیان امر با برخوردهای قهری آنها را از سطح شهر جمع آوری كنند و مجدد به خانواده ها تحویل دهند اقدام موثری انجام نشده است. مطمئنا فضای كاری این كودكان از سطح معابر شهر به مكان های غیرمجاز كار تغییر شكل می دهد. تاریكخانه هایی كه كودكان كار را می بلعند و به ازای بهره كشی های مختلف از كودكان كار مبالغی را به خانواده هایشان می دهند. این اقدام متولیان حوزه صدمه های اجتماعی این فرصت را به فرصت طلبان می دهد كه بیش از گذشته از كودكان بهره كشی كنند. مهاجر در ادامه با اشاره به نقش نهادهای مردم نهاد در حوزه كودكان كار برای ساماندهی وضعیت این كودكان می گوید: توانمندسازی خانواده ها و آموزش كودكان می تواند اقدام موثری برای حذف پدیده كودكان كار باشد. سوءتغذیه، بازماندگی از تحصیل، صدمه پذیر بودن از لحاظ صدمه های جسمی و جنسی و صدمه های روحی همچون مسائلی است كه باید با بیشترین سطح حساسیت مورد توجه متولیان امر باشد. سازمان های مردم نهاد، بهزیستی، قوه قضاییه، وزارت رفاه، آموزش و پرورش، صدا و سیما، نیروی انتظامی، كمیته امداد امام خمینی، شهرداری تهران، وزارت امور خارجه در مورد كودكان كار اتباع بیگانه و خیلی از سازمان ها و نهادهای دیگر می بایست در قالب كمیته های دیگر تخصصی مبحث ساماندهی كودكان كار را پیگیری كنند نگاه دومی كه در این پژوهش به آن تاكید شده لزوم ترویج فرهنگ مواجهه درست با كودكان كار، این مورد می تواند با عاملیت دستگاه های فرهنگی تابع شهرداری عملیاتی شود.
تحقیقات نشان داده است یكی از اشكالات اصلی كودكان كار سوء تغذیه و رشد ناكافی است. دادن مواد غذایی حاوی ویتامین ها، آهن و امگا ۳ از جانب شهروندان به آنها بعنوان پشتیبانی از آنها به جای خرید از آنها می تواند گام موثری در كاهش سوءتغذیه و افزایش سلامت این كودكان باشد. دومین راهبرد لزوم عرضه خدمات رسانی سیار است. با عنایت به اینكه كودكان كار در خیابان از خیلی از مهارت های اجتماعی بی بهره هستند، مشكلات بهداشتی دارند و هیچ گاه نمی توانند سرزندگی و شادابی دوران كودكی را تجربه كنند و مثل یك كودك معمولی بازی كنند. تحقیقی در جنوب تهران نشان داده است كه ۶۶ درصد كودكان خیابان به بیماری های عفونی، انگلی مبتلا هستند. این كودكان به دلیل نداشتن بیمه یا كمبود منابع اقتصادی توانایی رجوع به پزشك و دندانپزشك را ندارند و می توان توسط سازمان خدمات اجتماعی و با همكاری نهادهای ذیربط مراكز سیار برای كودكان كار در خیابان به منظور خدمات آموزشی، تفریحی و خدمات درمانی سرپایی، خدمات پزشكی و مشاوره های درمانی عرضه شود. اتوبوس های از رده خارج با رنگ های شاد تزئین شده، مینی بوس ها و ون هایی كه به تیم مشاوره و امكانات كتابخوانی و سایر خدمات مورد نیاز كودكان مجهز هستند در نقاط شهری مانند میدان ها و گذرهای پررفت و آمد توقف كنند و به این كودكان خدمات رسانی كنند. سومین مبحث كه در نگاه دوم برای ساماندهی كودكان كار باید در نظر گرفت ضرورت در نظر گرفتن خانواده به جای واحد سیاست گذاری است. بر خلاف تصور عمومی این كودكان جدا از خانواده و نزد باند های سودجو نیستند. ازاین رو مسئله این كودكان مشروط به حل شدن مسائل خانواده حل می گردد. ضروری می باشد كه واحد سیاست گذاری برای حل مشكلات كودكان كار از فرد فراتر رود و به خانواده تبدیل گردد. ازاین رو پیشنهاد می گردد كلینیك های مددكاری با حضور مددكاران متخصص و دارای آموزش دانشگاهی در سطح منطقه و یا محله به خصوص در مناطق حاشیه ای و فقیرنشین تهران برای شناخت و حمایت بیشتر از خانواده های در معرض صدمه یا صدمه دیده تولید و گسترش یابد. آموزش والدین و یادگیری نحوه مراقبت صحیح از كودك خیابانی برای جدایی و قطع ارتباط این كودكان با خانواده ضروری می باشد. آگاهی بخشی در زمینه اعتیاد یكی دیگر از لزوم های سیاست گذاری برای این خانواده ها است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب