محقق ایرانی مؤسسه فناوری كالیفرنیا مطرح كرد
پاسخ اما و اگری به شبهات آتشفشان های کشور در سایه نبود سامانه های پایش
به گزارش مسیرساز، دانشیار پژوهشکده علوم زمین با تکیه بر این که متاسفانه در نبود سامانه های پایش آتشفشان ها در ایران همه شبهات با اما و اگر پاسخ داده می شود، اظهار داشت: طرح پایش و مانیتورینگ رفتار آتشفشان های تفتان و بزمان در گذشته توسط پژوهشکده علوم زمین و مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی سیستان و بلوچستان تهیه و عرضه شده، اما متاسفانه تابحال تأمین اعتبار نشده است.
به گزارش مسیرساز به نقل از ایسنا، وزنه ای در سطح زمین است که وقتی فعالیت می شود، به یک باره سنگ های گداخته درون خویش را به بیرون پرت می کند، بسیار داغ است، بوی بدی دارد، چون گازهای سمی را به همراه دارد، سنگ های مذاب روی زمین جاری می شوند و با گذشت زمان، کوه های آتشفشانی را برای ما به یادگار می گذارند.
اینها توصیف آتشفشان ها هستند. آنها معمولاً در نقاطی یافت می شوند که صفحه های سخت پوسته زمین ساخت، همگرا یا واگرایی دارند. وقتی تصمیم می گیرند فوران کنند و راز مگوی خویش را با ما در بین بگذارند، وضعیت شومی را ایجاد می کنند، حتی ابزار آتش نشان ها هم کارساز نیست، تنها باید منتظر بود که گدازه ها راه به کجا باز می کنند.
یکی از بارزترین نمادهای آتشفشان کشور، «دماوند» است. مخروط دماوند قدیمی در حدود ۴۵۰ هزار سال پیش در سمت شمال و شرق، دستخوش یک فروریزش مهیب و ویرانی بزرگ شد و بخش های دماوند قدیم از جاده هراز تا پناهگاه تخت فریدون، هویدا است و ۱۰۰ هزار سال پس از این فروپاشی، دماوند جدید با فوران هایی، آغاز و از ۴۵۰ هزار تا ۷ هزار سال قبل مخروط فعلی دماوند بر ویرانه های قبلی آن بر پا شد.
این گفته دکتر جمشید حسن زاده، محقق بخش علوم زمین شناسی و سیاره ای «مؤسسه فناوری کالیفرنیا» در گفتگو با ایسنا، است و چنین ادامه می دهد: بر مبنای شواهد، دماوند یک آتشفشان فعال است که زمان فوران آن معلوم نیست.
این محقق در پاسخ به این سوال که آیا آتشفشان دماوند پس از فوران ۷ هزار سال قبل تابحال فعالیت دیگری داشته است یا خیر، توضیح داد: اسطوره «دیو سپید» به این پرسش ربط پیدا می کند. این ارتباط همچون در قصیده «دماوندیه» ملک الشعرای بهار منعکس شده است که می گوید: «ای دیو سفید پای در بند» و در آن از دماوند با عنوان «دیو سفید» یاد شده است.
حسن زاده توضیح می دهد که «بهار» این ارتباط را از شاهنامه فردوسی گرفته است؛ چونکه فردوسی در داستان لشکرکشی کیکاوس به مازندران می گوید دیو سفید با تشکیل ابری سیاه بر سر سپاهیان کیکاوس و فروریختن بارانی از سنگ به پاسداری از سرزمین مازندران می پردازد. شعر فردوسی حکایت از وقوع یک فعالیت آتشفشانی انفجاری دارد و میتوان نتیجه گرفت این اسطوره ها سر نخ هایی برای رخداد یک آتشفشان احیانا جوان تر از ۷ هزار سال به ما می دهد. رخدادی که مردم شاهد آن بودند و سینه به سینه نقل کرده اند تا به فردوسی رسیده و او از آن به زیبایی در شاهنامه سخن گفته است.
وی با اشاره به اینکه استدلال من اینست که فعالیت آتشفشانی انفجاری منعکس شده در اسطوره دیو سفید، ۲ تا ۳ هزار سال پیش باید باشد، خاطرنشان کرد: برای یافتن خاکستر در ارتباط با این فعالیت اخیر نمی توان تنها به مخروط دماوند بسنده کرد، بلکه باید در جاهای دیگری مانند دریاچه های اطراف جستجو کرد.
حسن زاده، «فیروزکوه»، «آمل» و «نکا» را از مناطق مناسب برای یافتن لایه های جوان تر دماوند دانست و اضافه کرد: در حفاری چاه های آب در ناحیه «نکا» قطعات «پامیس» داخل رسوبات جوان یافت شده است و به نظر می آید این پاره سنگ ها با جریان آب و فرسایش خاک به اینجا رسیده باشند، اما آنها هنوز مورد سن یابی قرار نگرفته اند.
محقق مؤسسه فناوری کالیفرنیا دریاچه «تار» در ۱۰ کیلومتری شرق دماوند را از مناسب ترین مناطقی دانست که خاکستر حاصل از فوران های انفجاری دماوند می تواند در آن نهشته شده و محفوظ مانده باشند و بر لزوم انجام حفاری در این دریاچه تصریح کرد.
آتشفشان تفتان و شایعه هایش
تفتان از دیگر آتشفشان های نیمه فعال کشور و در منطقه جنوب شرقی ایران است که در شهرستان خاش استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. این کوه با ارتفاع ۳۹۴۱ متر از سطح دریا بلندترین کوه بلوچستان است که از سه دهانه آتشفشانی این کوه همواره بخار گوگرد خارج می شود.
در خرداد ماه سال ۹۶ بوی بدی در فضای شهر خاش، منتشر گردید که آنرا منتسب به فعالیت آتشفشانی تفتان دانستند، ولی مطالعات انجام شده از جانب محققان این حوزه، ادعا را رد کرد.
آخرین شایعه در رابطه با این غول خفته خبری بود که در بهمن سال قبل بود که چند شهروند با ارسال تصاویری از کوه تفتان در شهرستان خاش، از افزایش فعالیت این آتشفشان و خروج دود غلیظ از آن خبر دادند.
این شهروندان عنوان کردند که صدها دریچه خروجی گاز گوگرد در این کوه بوجود آمده و این مورد سبب نگرانی هموطنان شد.
جلیل قلمقاش، دانشیار پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در گفتگو با ایسنا، اظهار داشت: کوه تفتان یکی از آتشفشان های نیمه فعال کشور است که آخرین فوران این آتشفشان در سالهای ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۰ بوده است.
دانشیار پژوهشکده علوم زمین، خاطرنشان کرد: افزایش گازهای خروجی در فصل زمستان از این آتشفشان به علت افزایش بارش و نفوذ آب به داخل این سامانه آتشفشانی و افزایش بخار طبیعی است. به این صورت که شدت خروج این گازها که بخش بزرگی از آنها بخار آب است، در فصل های پر بارش به علت نفوذ آب های جوی بیشتر به داخل سامانه آتشفشان افزایش خواهد یافت.
وی افزود: در این خصوص به منظور بررسی و ارزیابی وضعیت این آتشفشان بر مبنای آخرین مطالعات و همینطور بررسی داستان افزایش گازهای خروجی بر مبنای داده های علمی مطالعات میدانی را اجرایی کردیم.
قلمقاش اضافه کرد: هرچند شایعاتی در مورد فعالیت آتشفشانی تفتان در سالهای ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۰ وجود دارد، ولی مستندات علمی برای آن گزارش نشده است. بر مبنای نتایج سن سنجی ایزوتوپی من و همکاران (۲۰۱۹) به نظر می آید فعالیت ماگمایی بزمان جوان تر از فعالیتهای ماگمایی آتشفشان تفتان هستند.
این دانشیار پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی، تصریح کرد: در اطراف تفتان «دودخان» یا گازفشان و چشمه های آبگرم وجود دارد که هر دو نشانه های وجود مخزن ماگمایی در عمق آتشفشان تفتان هستند.
چند مورد در رابطه با فیلمهای انتشار یافته از تفتان
دکتر قلمقاش اظهار داشت: چند نکته در رابطه با فیلمهای انتشار یافته از آتشفشان تفتان قابل تامل است؛
۱) مشاهده گازهای خروجی از فاصله دور ارتباط مستقیم با جهت باد داشته و با تغییر شدت و جهت آنها، تظاهر آنها در آسمان تغییر می کند. معمولاً در ایستگاه های پایش از موقعیت ثابت، شدت خروج آنها را رصد و ثبت می کنند که بر مبنای آن میتوان تغییر واقعی آنها را بررسی کرد.
۲) بررسی فیلمهای سالهای گذشته دودخان ها با فیلمهای جدید که از نزدیک، دودخان ها را نشان می دهد، نشانگر فعالیت حدودا مشابه و عدم تغییر شدت آنهاست. در سالهای اخیر در رأس آتشفشان تفتان (قله جنوبی) ده ها دودخان یا گازفشان کوچک و بزرگ فعال بوده است که مقایسه فیلمهای قدیمی و فیلم اخیر نشانگر عدم تغییر قابل توجه گازفشان هاست.
۳) شدت خروج این گازها که بخش بزرگی از آنها بخار آب است، در فصل های پر بارش به علت نفوذ آب های بیشتر جوی به داخل سامانه آتشفشان افزایش خواهد یافت.
۴) بررسی موقعیت داده های در دسترس لرزه ای در ماه های اخیر هم نشانگر عدم فعالیت لرزه ای در منطقه است.
دانشیار پژوهشکده علوم زمین اظهار نمود: بدین سان میتوان تایید نمود که رفتار آتشفشان تفتان نسبت به ماه های گذشته تغییر محسوسی نداشته است.
وی افزود: بیشتر آتشفشان های فعال و خفته در جهان دارای سامانه های پایش یا مانیتورینگ هستند که در آنها معمولاً رفتار آتشفشان مشاهده و ثبت می شود. در این ایستگاه های پایش با استقرار سامانه های مختلف، خصوصیت های مختلف آتشفشان همچون گازهای خروجی (دما، ترکیب و شدت)، چشمه های آب گرم، فعالیتهای لرزه ای و... با عدد و ارقام بررسی و ثبت می شوند.
قلمقاش اضافه کرد: بنابراین به هنگام وقوع نشانه هایی از فعالیت، با بررسی پارامترهای مختلف میتوان اثبات کرد که فعالیت سامانه آتشفشان در خلال روزها یا ماه های اخیر تغییر یافته است یا نه؟
وی تصریح کرد: متاسفانه در نبود سامانه های پایش آتشفشان ها در ایران همه شبهات با اما و اگر پاسخ داده می شود. طرح پایش و مانیتورینگ رفتار آتشفشان های تفتان و بزمان در گذشته توسط پژوهشکده علوم زمین و مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی سیستان و بلوچستان تهیه و عرضه شده، اما متاسفانه تابحال تأمین اعتبار نشده است.
منبع: مسیرساز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب